Tien dagen op de babywolk, maar wat daarna?


Als kersverse moeder hoefde Sofie Peeters niets alleen uit te zoeken: haar man bleef anderhalve maand thuis om samen voor de baby te zorgen. Maar zo vanzelfsprekend is dat niet.


‘We komen natuurlijk ook voor de moeder’, glimlacht de kraamverzorgster minzaam. Ze zit aan onze keukentafel met een kop thee. Wij zitten tegenover haar. Mijn zwangere buik en ik. Ze komt ons uitleggen wat ze voor ons kan betekenen, wanneer die buik zich ontpopt tot een baby en er van de rust waarmee we nu aan tafel zitten geen sprake meer is. ‘Er komt zoveel op de moeder af die eerste weken’, vervolgt ze. ‘Je lichaam moet herstellen van de bevalling, maar intussen moet je ook je baby voeden, troosten en verversen. Dag en nacht. Je zit alleen thuis, tussen die vier muren. Vaak vind je niet eens de tijd om zelf iets te eten of te douchen, laat staan om te slapen. Dan lucht het op wanneer de kraamverzorgster langskomt, het isolement doorbreekt en zorg uit handen neemt.’

Ik wil niemand van haar roze wolk laten afdonderen, maar die vrouw heeft gelijk. De eerste weken met een pasgeboren baby zijn stormachtig. Een chaotische zoektocht naar een nieuw levensritme. Maar of je als moeder per se alleen moet zoeken, gevangen in een soort knusse, huiselijke isoleercel, is een heel andere vraag.

Drie jaar geleden beviel ik van ons eerste kind en bleef mijn man anderhalve maand thuis. Van dat eenzame isolement was geen sprake. De gebroken nachten konden we delen. De chaotische dagen ook. Tussen twee borstvoedingsbeurten door, vond ik warempel de tijd om zelf te eten, omdat mijn man intussen onze dochter in zijn armen sloot. Liefde te over. Slaap te kort. Met vallen en opstaan vonden we ons nieuw evenwicht. Samen. Omdat die periode zo’n mijlpaal in ons leven was, dat mijn man ze niet wilde missen. En om exact die reden kon ik mijn man niet missen.

Los het zelf op

Mooi verhaal. Maar niet vanzelfsprekend. Want hoe los je het financieel op? Vlaamse vaders hebben recht op tien dagen betaald vaderschapsverlof. Dat wil zeggen: ze krijgen drie dagen hun volledige loon uitbetaald en zeven dagen een vervangingsinkomen dat 80 procent van hun loon inhoudt. Dat doet de indruk ontstaan dat hun aanwezigheid die eerste drie dagen essentieel is, de zeven volgende dagen optioneel. En als je daarna per se nog langer bij vrouw en kind wil blijven, dan moet je het zelf maar oplossen. Met opgespaarde vakantiedagen, ouderschapsverlof of onbetaald verlof.

Niet iedereen heeft de financiële en praktische mogelijkheden om daarvoor te kiezen. Langer, betaald vaderschapsverlof zou een antwoord kunnen bieden op de vraag die steeds meer vaders de laatste jaren stellen. De vraag om een actievere rol te kunnen spelen op het thuisfront. Uit onderzoek in opdracht van de Gezinsbond blijkt dat drie op de vier vaders meer tijd willen besteden aan hun gezin. En hoewel ouderschapsverlof nog steeds grotendeels door moeders opgenomen wordt, groeit het aandeel vaders elk jaar gestaag.

Vervangbare vaders

Maar de schoen knelt nog op andere plaatsen. Want hoe kijkt de werkgever naar die betrokken vader die wekenlang thuisblijft? Zolang we leven in een maatschappij waarin de norm voor vaderlijke afwezigheid tien dagen is, zal iedere man die langer thuisblijft ‘uitzonderlijk’ zijn. En die uitzonderingen nemen risico’s. Het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen stelt dat mannen te weinig juridisch beschermd zijn tegen discriminatie op de werkvloer vanwege hun vaderschap. Zo kan een vader die een maand ouderschapsverlof neemt, bij terugkomst geconfronteerd worden met een vervanger. Iemand die in tussentijd zijn job overgenomen heeft, waardoor hijzelf een andere, minderwaardige functie moet vervullen. Dat soort discriminatie is niet strafbaar. Wees dan maar eens de dappere man die de sprong durft te wagen, zonder juridisch vangnet.

Waarom is dat zo belangrijk? Kan de kraamverzorgster de moeder niet even uit de nood helpen? Moet die vader per se het eerste kirretje gehoord en lachje gezien hebben? Het gaat om meer dan dat. In die eerste levensweken van je kind ligt de kiem van de ouderlijke rolverdeling op lange termijn. Zolang vaders en moeders niet de nodige financiële steun en juridische bescherming krijgen, kunnen ze geen écht vrije, bewuste keuzes maken over welke rollen zij willen spelen op professioneel en familiaal vlak. Het leeuwendeel van de zorgtaken valt onwillekeurig in de schoot van de moeder. Vaak blijft het daar liggen.

Brooddoos vergeten? Schuld van de moeder

Het is geen verrassing dat we in Vlaanderen vastgeroest zitten in traditionele rolpatronen. Moeders spenderen het meeste tijd aan onbetaald, huishoudelijk werk. Zij zijn het die, wel juridisch beschermd, massaal deeltijds gaan werken na de geboorte van hun eerste kind: 42 procent tegenover 4 procent van de vaders. En het zijn ook de moeders die de meeste sociale verwachtingen op hun schouders torsen. Blijft je kind elke dag tot 18 uur in de naschoolse opvang? Ging dochterlief naar school met een vlek op haar broek? Was de zoon zijn brooddoos vergeten? Slechte punten voor de moeder.

Moeten de vaders dan aan de haard zitten en sokken breien? Is dat ons nieuwe ideaal? Neen. Maar een maatschappij waarin elk individu de vrijheid, juridische bescherming en financiële steun krijgt om bewust te kiezen welke rol hij wil spelen, dat lijkt me wel wat. Kiest de moeder ervoor om halftijds thuis te blijven om het gezinsleven te runnen, terwijl de vader voltijds werkt? Prima. Maken ze exact de omgekeerde keuze? Ook goed. Gaan beide ouders vier vijfde werken om allebei zowel privé als professioneel hun dromen na te jagen? Perfect. Het enige ideaalbeeld is hetgeen dat je zelf hebt mogen tekenen. Geen verdeling die voorkomt uit sociale druk, discriminatie of financiële noodzaak.

De kraamverzorgster zal over enkele weken erg welkom zijn. We zullen haar met open armen ontvangen. Maar haar hulp zal een fijne steun zijn voor mij en mijn man samen, geen levensnoodzakelijke reddingsboei voor mij alleen. Samen uit, samen thuis.

(De Standaard, 2018)

Using Format